སྐྱབས་བཅོལ་བོད་མིའི་སྤྱི་ཐབ།
ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༡ ཟླ་ ༧ ཚེས་ ༦ ཉིན་ཏེ་ྋགོང་ས་མཆོག་གི་སྐུའི་འཁྲུངས་སྐར་དང་སྟབས་བསྟུན་ལྷ་སྤྱི་ཚོགས་ཞབས་ཞུ་ཚོགས་པས་༼སྐྱབས་བཅོལ་བོད་མིའི་སྤྱི་ཐབ་༽འདི་གསར་དུ་སྒོ་ཕྱེས་ཤིང་། དེ་ཡང་སྤྱི་ཐབ་འདི་འདྲ་ཞིག་གསར་འཛུགས་བྱེད་དགོས་པའི་དམིགས་ཡུལ་གཙོ་བོ་གཉིས་ཡོད།
དང་པོ། ང་ཚོ་སྐྱབས་བཅོལ་བའི་གནས་བབས་འོག་ཟས་གོས་སོགས་དཀའ་ངལ་ཡོད་མཁན་མི་ཉུང་བ་ཞིག་ཡོད་པས་ཉམ་ཐག་མི་མང་གི་དཀའ་ངལ་སེལ་ཆེད་དང༌། གཉིས་པ། ང་ཚོའི་སྤྱི་ཚོགས་ནང་ནད་རིགས་མང་པོ་ཞིག་ཟས་བཅུད་མི་འདང་བའི་དཀའ་ངལ་ལ་བརྟེན་ནས་ཡོང་གི་ཡོད་པས། ང་ཚོའི་སྤྱི་ཚོགས་ནང་འཕྲོད་བསྟེན་ཡར་རྒྱས་གཏོང་ཆེད་སྤྱི་ཐབ་འདི་སྒོ་ཕྱེས་པ་ཡིན། ལྷའི་སྐྱབས་བཅོལ་བོད་མིའི་སྤྱི་ཐབ་ནས་རོགས་རམ་དགོས་ངེས་ཅན་གྱི་མི་གྲངས་ ༥༠ ནས་ ༦༠ བར་ལ་བདུན་རེའི་གཟའ་སྤེན་པ་དང་ཉི་མ་ཕུད། ཉིན་ལྟར་གུང་ཚིགས་འབུལ་བཞིན་པ་ལྟར། ང་ཚོས་ཉིན་ལྟར་ཟས་བཅུད་ལྡན་པའི་ཞལ་ལག་མཐུན་རྐྱེན་སྦྱར་གྱི་ཡོད། སྤྱི་ཐབ་སྒོ་ཕྱེས་པ་ནས་བཟུང་ད་ལྟའི་བར་ཞལ་ལག་མཆོད་མཁན་ཁྱོན་མི་གྲངས་ ༤༠༨ ལ་ཕན་ཐོགས་བྱུང་ཡོད་པ་དང་། ང་ཚོས་སྤྱི་ཐབ་ཀྱི་ཞབས་ཞུའི་ཡར་རྒྱས་དང་ཕན་ཐོགས་ཇི་ལྟར་ཡོང་གི་ཡོད་མེད་སྐོར་ཞིབ་འཇུག་དང། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༣ དང་། ༢༠༡༤ ༢༠༡༦ བཅས་ལ་ཁྱད་ལས་ཞིབ་འཇུག་པས་ཞིབ་འཇུག་ཐེངས་གསུམ་བྱས་ཤིང་། ༢༠༡༣ ལོའི་ཞིབ་འཇུག་སྙན་ཐོའི་ནང་གསལ་ལྟར་ན། ཞལ་ལག་མཆོད་མཁན་མང་ཆེ་བ་ཁོ་རང་ཚོར་དཔལ་འབྱོར་གྱི་དཀའ་ངལ་འོག་ཚོགས་པའི་སྤྱི་ཐབ་ཀྱི་ཁེ་ཕན་འདི་ལེན་གྱི་ཡོད་ཚུལ་དང་། སྤྱི་ཐབ་ཀྱི་ཞལ་ལག་གིས་ཁང་ཚོའི་འཕྲོད་བསྟེན་དང་འཚོ་བ་གཉིས་ཀར་ཕན་ཐོགས་ཆེན་པོ་ཡོད་པའི་སྐོར་འགྲེལ་བརྗོད་གནང་འདུག
ཕྱི་ལོ ༢༠༡༤ ཟླ་ ༡༢ པའི་ནང་དྭང་བླངས་པ་ཁག་གཅིག་གིས་སྤྱི་ཐབ་སྐོར་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་བརྒྱུད། སྙན་ཐོའི་ནང་ཁྱོན་ཞལ་ལག་མཆོད་མཁན་གྱི་བརྒྱ་ཆ་ ༩༦ གི་སྤྱི་ཐབ་ཀྱི་ཁ་ལག་གིས་ཁོང་ཚོའི་འཕྲོད་བསྟེན་ལ་ཕན་ཐོགས་ཆེན་པོ་ཆགས་ཀྱི་ཡོད་ལུགས་དང་། མི་གྲངས་བརྒྱ་ཆ་ ༨༧ གྱིས་ཁོང་ཚོ་སྤྱི་ཐབ་འདིའི་ནང་ཞལ་ལག་མཆོད་དོན་ནི་དཔལ་འབྱོར་གྱི་དཀའ་ངལ་ཡིན་ཚུལ་སོགས་འགྲེལ་བརྗོད་གནང་འདུག དེ་ནས་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༦ ཟླ་ ༡༢ པའི་ནང་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པའི་སྙན་ཐོ་ལྟར་ན། དྭང་བླངས་པ་དང་སྤྱི་ཚོགས་དཔྱད་ཞིབ་ཁྱད་ལས་པ་ཐྲོ་ཌི་ཌལིའུ་རཱལ་སི་ (Todd W Rawls, a survey sociologist) ལགས་ཀྱིས་སྤྱི་ཐབ་ནང་ཞལ་ལག་མཆོད་མཁན་མི་གྲངས་ ༤༠ སྐོར་ཞིག་ལ་ཞིབ་འཇུག་གནང་སྟེ། ཁོང་གི་སྙན་ཐོ་ལྟར་ན་ཞལ་ལག་མཆོད་མཁན་གྱི་བརྒྱ་ཆ་ ༩༨ ཡིས་ལྷའི་སྤྱི་ཐབ་ཀྱི་ཞལ་ལག་གི་རྣམས་གྲངས་དང་། འཚོ་བཅུད་སོགས་ཀྱི་སྤུས་ཚད་ཀྱི་ཐད་ནས་བློ་ཁ་ཁེངས་པར་མ་ཟད་ཕན་ཐོགས་ཆེན་པོ་ཡོང་གི་ཡོད་ལུགས་འཁོད་འདུག
སྤྱི་ཐབ་འདི་ནི་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་ནང་ཟས་བཅུད་ལྡན་པའི་སྤྱི་ཐབ་དང་པོ་དེ་ཆགས་ཀྱི་ཡོད་པ་དང་། དེ་སྔོན་དཀའ་ངལ་ཅན་གྱི་བོད་མི་རྣམས་ཀྱིས་སྤྱི་ཐབ་འདིའི་ནང་ཞལ་ལག་ཐེངས་རེ་མཆོད་པར་ཟས་རིན་ཧིན་སྒོར་ ༡༥ མ་གཏོགས་སྤྲོད་དགོས་ཀྱི་མེད་ཀྱང་། ཧིན་སྒོར་ ༡༥ ཡང་སྤྲོད་མི་ཐུབ་པའི་ཉམ་ཐག་ཁག་ཅིག་ལ་རིན་མེད་དུ་འབུལ་གྱི་ཡོད། ཡིན་ནའང་ཞལ་ལག་མཆོད་མཁན་ཚོའི་རེ་བ་ལྟར་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༦ ནས་ཚང་མར་རིན་མེད་ཐོག་ཞལ་ལག་འབུལ་རྒྱུའི་འགོ་འཛུགས་བྱས་ཡོད། དེར་བརྟེན་རོགས་རམ་དགོས་ངེས་ཅན་གྱི་བཙན་བྱོལ་བ་མི་ཉུང་བ་ཞིག་གི་འཚོ་བའི་དཀའ་ངལ་སེལ་ཐུབ་པར་མ་ཟད། འཕྲོད་བསྟེན་ཡར་རྒྱས་ཡོང་བར་ཕན་ཐོགས་གང་ལེགས་ཡོང་གི་ཡོད། ཞབས་ཞུ་འདིའི་ཁེ་ཕན་འཐོབ་མཁན་ཚང་མས་ཁ་གཅིག་གྲག་གིས་སྤྱི་ཐབ་འདིའི་ནང་བཅུད་ལྡན་གྱི་ཞལ་ལག་དང་། ཤིང་ཏོག དྭངས་གཙང་གི་འཐུང་ཆུ་བཅས་ཀྱིས་ཁོང་ཚོའི་འཕྲོད་བསྟེན་ལ་ཕན་ཐོགས་ཆེན་པོ་ཡོད་སྐོར་འགྲེལ་བརྗོད་གནང་གི་འདུག སྤྱི་ཐབ་ཐོག་མར་གསར་འཛུགས་སྐབས་ཁང་པ་བཟོ་བཅོས་དང་ཐབ་ཚང་གི་སྣོད་ཆས་སོགས་ཀྱི་འགྲོ་གྲོན་ཧིན་སྒོར་འབུམ་ ༢༥ བཏང་ཡོད་པ་དང་། ལོ་ལྟར་ཧིན་སྒོར་འབུམ་དྲུག་ཙམ་ཞལ་ལག་གི་ཆེད་དུ་འགྲོ་སོང་དང་། ད་བར་ཞལ་ལག་རང་གི་ཆེད་དུ་ཧིན་སྒོར་འབུམ་ ༤༢ ཙམ་དང་ལས་འཆར་སོགས་བསྡོམས་པའི་ཧིན་སྒོར་འབུམ ༦༧ ལྷག་ཙམ་འགྲོ་སོང་བཏང་ཡོད་པ་རེད།
སྤྱི་ཐབ་དུ་ཞལ་ལག་མཆོད་མཁན་གྱི་དགོངས་ཚུལ།
ང་བོད་དུ་སྐྱེས་ཤིང་ད་ལྟ་ལོ་ ༦༧ ཡིན། ༡༩༩༠ ཐམ་པའི་འགོ་སྟོད་དུ་རྒྱ་གར་ལ་ཡོང་བ་ཡིན། ལོ་དྲུག་ཙམ་རིང་ངས་ལྷའི་སྤྱི་ཐབ་ནས་ལྟོ་ཟོས་ཤིང་ཁོང་ཚོས་ཤ་མེད་ཞལ་ལག་གནང་གི་རེད། ལྷའི་སྤྱི་ཐབ་ལ་ཟས་རིན་སྤྲོད་མི་དགོས་ཤིང་། དུས་ཚོད་དང་སྒོར་མོ་སོགས་གང་གི་ཆ་ནས་རང་ངོས་ནས་ཟ་མ་བཟོ་རྒྱུར་དཀའ་ལས་ཁག་པོ་འདུག མི་མང་པོ་ཞིག་གིས་ཁོང་ཚོར་གོ་སྐབས་འདི་འདྲ་ཞིག་ཐོབ་པར་ཧ་ཅང་དགའ་པོ་བྱེད་ཀྱི་འདུག ལྟོ་བཟའ་བ་དང་སློབ་སྦྱོང་ཡང་བྱེད་ཆོག་གི་རེད། ང་ལ་ནང་མི་དང་། ལས་ཀ་སོགས་གང་ཡང་མེད་པ་མ་ཚད། ཡུན་རིང་གི་ན་ཚ་ཡོད་སྟབས་རྒྱུན་དུ་སྨན་བཟའ་དགོས་ཀྱི་ཡོད། ལྷའི་སྤྱི་ཐབ་ནས་གུས་པར་འཚོ་བཅུད་ལྡན་པའི་ལྟོ་ཆས་དུས་ཐོག་ཏུ་གནང་གི་ཡོད་པས་སེམས་ཀྱི་གཏིང་ནས་བཀའ་དྲིན་ཤིན་ཏུ་ཆེ་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན།
ངག་དབང་དགེ་ལེགས་ཀྱིས།
ང་བོད་ཀྱི་གྲྭ་པ་ཞིག་ཡིན། ང་བོད་དུ་སྐྱེས་ཤིང་ ༢༠༠༡ ལོར་བཙན་བྱོལ་དུ་ཡོང་བ་ཡིན། ང་འཚལ་ལོངས་བྱེད་སའི་དགོན་པར་དེང་དུས་ཀྱི་ཤེས་ཡོན་དང་སློབ་གསོ་མེད་སྟབས་ངས་འདི་ནས་ཨིན་ཡིག་དང་ཀམ་པུ་ཊར་སྦྱོང་གི་ཡོད། ང་ལ་ཤེས་ཡོན་དང་དཔལ་འབྱོར་གྱི་རོགས་སྐྱོར་གང་ཡང་མེད་རྐྱེན་ལྷའི་སྤྱི་ཐབ་ནས་ལྟོ་བཟའ་བཞིན་ཡོད། འདས་པའི་ལོ་གཉིས་ནང་ལྷ་སྤྱི་ཚོགས་ཞབས་ཞུ་ཁང་གིས་གུས་པར་རྨང་གཞིའི་ཤེས་ཡོན་དང་། འཕྲོད་བསྟེན་ལ་ཕན་ཐོགས་ཆེན་པོ་བྱུང་བར་བཀའ་དྲིན་དྲན་བཞིན་ཡོད། བསམ་གྲུབ་ཀྱིས།
གཤག་བཅོས་ཐེངས་གཉིས་ཙམ་ལ་བྱས་ཤིང་། རྒྱུན་རིང་གི་ན་ཚ་རྙིང་པ་ཡོད་སྟབས་ལྷའི་སྤྱི་ཐབ་ནི་གུས་པར་ཕན་ཐོགས་པོ་ཡོད། ང་ལ་དཔལ་འབྱོར་གྱི་དཀའ་ངའ་མང་པོ་འཕྲད་བྱུང་ཞིང་། རྒྱ་གར་དུ་ནང་མི་ཡང་མེད། ལྷས་ང་ལ་རོགས་རམ་གང་ལེགས་གནང་བྱུང་བས་ལྷ་ནི་ངའི་ནང་མི་ལྟ་བུ་ཡིན། ངས་ལྷའི་བཀའ་དྲིན་དྲན་བཞིན་ཡོད་ལ་མ་འོངས་པར་སྒྲིག་འཛུགས་འདིའི་རྒྱབ་སྐྱོར་སྔར་བཞིན་ཐོབ་པའི་རེ་བ་ཡོད། ངས་ད་དུང་སྤྱི་ཚོགས་ནང་ལྷས་རོགས་པ་གནང་མྱོང་སའི་མི་མང་རྣམས་ཀྱི་ཚབ་ཞུས་ཏེ་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན།
བློ་གྲོས་བྱམས་པས།
བློ་བྷེ་ནི་ལྷའི་སྤྱི་ཐབ་ལ་ལྟོ་བཟའ་བར་ཡོང་ནས་ལོ་དྲུག་སོང་ཞིང་། མོ་ལ་མཚོན་ན་ལྷའི་སྤྱི་ཐབ་ཏུ་ཁ་ལག་ཟ་དུས་ནང་དུ་ཁ་ལག་བཟོ་མི་དགོས་ཤིང་། ཟས་སོང་དང་འཕྲོད་བསྟེན་སོགས་ལ་ཕན་ཐོགས་ཆེན་པོ་དང་། དེ་མ་ཚད་དཔལ་འབྱོར་མེད་པའི་དཀའ་སྡུག་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་པ་དང་། ད་དུང་ལྷའི་སྤྱི་ཐབ་ནས་ཁོ་མོར་མུ་མཐུད་ནས་སྐད་ཡིག་འཛིན་གྲྭར་ཕྱིན་ནས་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་དུ་འཇུག་གི་ཡོད།
ཚུལ་ཁྲིམས་བསྟན་འཛིན་གྱིས་ལྷའི་སྤྱི་ཐབ་ལས་ཉིན་གུང་ཞལ་ལག་མཆོད་ནས་ལོ་དྲུག་ཙམ་སོང་ཞིང་། ལྷ་རུ་ཨིན་ཡིག་དང་། རྒྱ་ཡིག་སྦྱོང་གི་ཡོད་ལ་དགོན་པའི་སློབ་སྦྱོང་ཡང་རྒྱུན་མཐུན་བཞིན་ཡོད། བསྟན་འཛིན་ནི་ལྷ་ནས་སྐར་མ་སུམ་ཅུ་ཙམ་གྱི་བར་ཐག་ཡོད་སར་གནས་སྡོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་ཅིང་། ཉིན་གུང་ལྟོ་བཟོ་བར་ཕྱིར་ནང་དུ་འགྲོ་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད་མ་རེད། ཟ་ཁང་དུ་བཟའ་མར་གོང་ཆེ་བས་ཟ་ཐུབ་ཀྱི་མེད་ཅིང་། སྤྱི་ཐབ་སྒོ་མ་ཕྱེ་པའི་སྔོན་དུ་ཉིན་གུང་འཛིན་གྲྭ་འགྲོ་བར་ཁོང་ལ་དཀའ་ངལ་ཡོད་པ་རེད། སྤྱི་ཐབ་ཀྱིས་ཁོ་རང་སློབ་སྦྱོང་རང་ལ་སེམས་གནས་པར་རོགས་རམ་བྱས་ཤིང་། བསྟན་འཛིན་གྱིས་ལྷའི་སྤྱི་ཐབ་ཀྱིས་ཁོང་གི་འཕྲོད་བསྟེན་ལ་ཡང་ཕན་ཐོགས་སོང་གསུངས་ཡོད་པ་རེད།